Sudden Stratospheric Warming: komt er een koude periode aan?

Klik hier om mee te doen met de win-actie

Sudden Stratospheric Warming: komt er een koude periode aan?

Door Patricia Christiani

Misschien heb je er weleens van gehoord: de SSW, ofwel Sudden Stratospheric Warming (Plotselinge Stratosferische Opwarming). Dit fenomeen kan in een verder milde winter zorgen voor een omslag naar een flink koudere periode. Zo was de extreem koude voorjaarsvakantie van 2018 een mooi voorbeeld van het gevolg van een SSW. Een SSW is ingewikkelde materie, daarom eerst maar eens wat uitleg.

Poolwervel in de stratosfeer

De stratosfeer is een luchtlaag die zich tussen 10 en 30 kilometer hoogte bevindt, ver boven de hoogte waar wij zelf leven. De onderkant van de stratosfeer is de hoogte waarop vliegtuigen (die lange vluchten maken) vliegen. De stratosfeer is een beetje vreemde luchtlaag, omdat de temperatuur in de luchtlaag toeneemt met de hoogte: hoe hoger je komt hoe warmer het wordt. Dat is dus precies andersom vergeleken met de luchtlaag waarin wij leven.

In de winter koelt de stratosfeer boven de Noordpool flink af omdat er dan geen zonlicht is. Hierdoor ontstaat er een groot permanent lagedrukgebied, genaamd de poolwervel, met sterke westenwinden met snelheden tot 300 kilometer per uur. Dit lijkt een beetje op een enorme “tol”. De poolwervel houdt zichzelf vaak maandenlang in stand totdat de zon weer terugkomt in maart/april.

Maar de poolwervel is niet altijd stabiel. Er kunnen in deze luchtlaag plotselinge temperatuurstijgingen voorkomen (sudden stratospheric warming of SSW), die ervoor zorgen dat de poolwervel van z’n plek geduwd wordt of zelfs breekt in 2 of meerdere stukken. Deze veranderingen in luchtdruk kunnen zich tot in onze luchtlaag (troposfeer) uitstrekken. Berekeningen van weer- en klimaatmodellen laten zien dat door een SSW in de weken erna koude-uitbraken aan de grond vaker voorkomen, terwijl het noordpoolgebied zelf vaak juist opwarmt.

Er kunnen veel kleinere verstoringen in de stratosfeer optreden voordat de poolwervel echt breekt. Die kleinere verstoringen verzwakken de poolwervel steeds meer, zodat er niet heel veel meer nodig is om deze te laten breken. SSW’s komen regelmatig voor en kunnen per winterseizoen meerdere keren optreden. Gemiddeld komt er zo’n twee maal per 3 winters een grote SSW voor.

Ingewikkelde materie? Best wel. Het filmpje laat het nog duidelijker zien. En wil je er nog meer over lezen, expert Alpenweerman kan je er nog veel meer over vertellen.

Invloed op ons weer

Wie in de voorjaarsvakantie van 2018 op wintersport was, kan zich de gevolgen van een SSW vast nog herinneren. Toen vond er op 12 februari 2018 een SSW plaats. Twee weken later was het extreem koud in de Alpen met gevoelstemperaturen van rond de -30 graden Celsius en kon er in Nederland geschaatst worden.

Toch is een SSW en het breken van de poolwervel geen garantie op een koude periode. In de dagen tot 1,5 maand na een SSW is de kans op een koude-uitbraak aan de grond wel groter. Maar dan moet deze wel onze richting opkomen en bijvoorbeeld niet richting Amerika gaan. Het interessante is dus wel dat we SSW’s zo’n 1-2 weken van tevoren kunnen voorspellen en daarmee iets kunnen zeggen over kansen op koude-uitbraken in de 1,5 maand erna. Overigens is koud weer niet altijd het gevolg van een SSW: vaak is kou ook gewoon het gevolg van het weer in onze luchtlaag.

Binnenkort koude periode?

Het interessante is dat de poolwervel binnenkort waarschijnlijk een eerste tik krijgt. Deze is echter nog niet krachtig genoeg om veel “schade” aan de poolwervel aan te richten. Daarna is er ook een (overigens nog wel kleine) kans op een SSW later in december. Als dat gebeurt, kan dat gevolgen hebben voor het weer eind december en in januari.

Met andere woorden: het rommelt in de lucht ver boven ons, wat kán helpen bij het ontstaan van een koude-uitbraak. De moeite waard om in de gaten te houden. Maar zoals altijd: niets zo onvoorspelbaar als het weer…

Bronnen: KNMI, Alpenweerman, Severe Weather Europe

Hoofdfoto: Pixabay

Ook lezen:
De koudste winter ooit komt eraan! (Zeggen ze….)
Siberische diepvrieskou in aantocht voor de Alpen

Patricia Christiani

Skiën doe ik met zoveel liefde dat je het rustig een obsessie kunt noemen. En als reporter voor Snowrepublic komen er maar liefst drie passies samen: schrijven, wintersport en alles wat er online gebeurt. Ook hou ik van een gezellige après-ski en is de bijbehorende muziek mijn guilty pleasure.

Voor jou ga ik op zoek naar de laatste nieuwtjes, beste tips en leukste spots op wintersportgebied!